پیشرفت و تعالی دانش آموزان در گرو آموزش و پرورش

پیشرفت و تعالی دانش آموزان در گرو آموزش و پرورش

تردیدی نیست که برای حرکت به سوی پیشرفت و سربلندی کشور یکی از اقدامات اصلی و زیربنایی توجه به آموزش و پرورش و مسائل مربوط به آن است. در واقع، ره سپردن به سوی آینده روشن و روبه تعالی در گرو تعلیم و تربیت فرزندان این آب و خاک و توجه و دقت در شیوه تدریس و بهینه سازی مکان های آموزشی است.

زمانی که صحبت از کیفیت آموزش به میان می آید یک پرسش اساسی، بهترین شیوه تدریس و ویژگی های یک مدرسه خوب و مطلوب است.معصومه عارف نیا کارشناس تکنولوژی و گروه های آموزش عمومی آموزش و پرورش درگفتگو با صفحه بانو به این دو موضوع پرداخته است. وی معتقد است که یکی از نقاط قوت آموزش کنونی در سیستم آموزش و پرورش تغییر در نظام ارزشیابی و توجه به نمرات مستمر دانش آموزان است.به عنوان کارشناس آموزش و پرورش نقاط قوت و ضعف آموزش در مدارس را به شیوه کنونی چه می دانید؟
به عقیده من در حال حاضر آموزش دروس دستخوش تغییراتی مطلوب شده است که از جمله می توان به “توجه بیشتر به ویژگی های مختلف رشد جسمانی، ذهنی، عاطفی و... فراگیران”، “ایجاد فرصت و امکان تفکر بیشتر برای فراگیران”، “تغییر در نظام ارزشیابی (توجه به نمرات مستمر)“ و “توجه به رویکردهای جدید افزایش مشارکت و حضور فعال فراگیران در تمام مراحل یادگیری” اشاره نمود. باید بدانید فعالیت های یادگیری و محتوای برنامه های درسی به گونه ای طراحی گردیده است که تا حد ممکن با زندگی روزمره دانش آموزان مرتبط باشد و از موارد شایان ذکر دیگر در پاسخ به سوال شما در مورد نقاط قوت آموزش در مدارس “انطباق مواد آموزشی با فرهنگ جامعه و مسائل روز علمی” و نیز “استفاده از زبان موردعلاقه فراگیران (داستان، نمایش و...) برای معرفی ارزشها” می تواند باشد. در آموزش کنونی آموزش از حالت مستقیم و تحکم جابرانه و تکیه صرف بر الفاظ به صورت غیرمستقیم به تقویت شخصیت فراگیران مبدل شده است که با توجه به آنچه در قبل ذکر کردم باید بدانید کتب درسی تغییراتی داشته است ولیکن به علت عدم برنامه ریزی صحیح، نبودن بودجه کافی و... متاسفانه فرصت لازم برای همکاران فرهنگی مهیا نمی شود تا قبل از تدریس در پایه موردنظر، آموزش لازم متناسب با آن پایه را ببینند. این مسئله یکی از نقاط ضعفی است که وجود دارد.
به تغییر نظام ارزشیابی به عنوان یکی از نقاط قوت آموزش و پرورش در شرایط کنونی اشاره کردید، لطفا در مورد آن توضیح دهید؟
پیش از تغییر نظام ارزشیابی نمرات دانش آموزان براساس امتحانات میان ترم و پایان ترم مشخص می گردید ولی پس از تغییر این نظام، توجه به نمرات مستمر دانش آموزان و فعالیت های گروهی و فردی آنان در کلاس مدنظر قرار گرفت. به عبارتی در سیستم جدید ارزشیابی، فعالیت های پژوهشی و علمی و... دانش آموزان موردتوجه قرارگرفت. مهم ارائه درس به نحو مطلوب از سوی دانش آموز بود که حتی می توانست به صورت اجرای نمایش، سرودن شعر و یا یک فعالیت گروهی در طول ترم ارائه گردد. این نمرات که نمرات مستمر دانش آموز است به طور مستقیم در تعیین نمره نهایی پایان ترم دخالت دارد. هدف از این نظام ارزشیابی شناخت استعداد دانش آموزان و به فعل درآوردن توانایی های آنان است. در این روش بچه ها تحرک بیشتر و تعامل بهتری با معلمان پیدا می کنند و به ایجاد یک مدرسه شاد و پویا کمک می شود.
نظر شما در خصوص ارائه طرح های نوین آموزشی و تغییر روشهای قدیمی که مبتنی بر حفظیات بوده است، چیست و بهبود کیفیت آموزشی مرهون چه فاکتورهایی است؟
در دنیایی که ما در آن زندگی می کنیم، در هر لحظه علم جدیدی تولید می گردد. ما به عنوان افرادی که تعلیم و تربیت کودکان این مرز و بوم را برعهده داریم می باید کودکان را برای زندگی در این دنیا آماده کنیم مسلما حفظ پاره ای از مطالب نمی تواند کارساز باشد. می باید روشهای قدیمی که پاسخگوی مسائل جدید نیستند را کنار گذارد و از طرح های نوین و کارآمد بهره جست و از آن حمایت نمود.
به عقیده من برای بهبودکیفیت آموزش و تعلیم و تربیت کودکان از شیوه ها و ابزارهای مختلفی می توان بهره گرفت. از آن جمله می توان به استفاده از وسایل رسانه های آموزشی و کمک آموزشی اشاره کرد که در آن میان “کتاب” از اهمیت ویژه ای برخوردار است. دیگر عادت به مطالعه و مطالعه صحیح است. دلپذیر نمودن جو کتابخانه ها و تاسیس کتابخانه هایی مخصوص کودکان و نوجوانان می تواند بسیار کارساز باشد. آموزش روشهای نوین تدریس به معلمان مانند شیوه حل مسئله، یادگیری اکتشافی و... نیز از اقدامات موثری است که می تواند به بهبود کیفیت آموزشی کمک کند. برگزاری کارگاه های کوتاه مدت بازآموزی برای آموزگاران و دبیران به منظور آموزش آنها در استفاده از کتابهای درسی در ارتقای سطح آموزش موثر است. شاید اگر بخواهم فهرست وار به برخی از موارد قابل اهمیت و تاثیرگذار در این زمینه اشاره کنم می توانم به “تجهیز مراکز یادگیری و کارگاه ها همراه با آموزش همکاران”، “تقویت و توسعه آموزش های ضمن خدمت”، “بازنگری در محتوای کتب درسی”، “تقویت کلاسهای آموزش خانواده در جهت همسویی خانه و مدرسه”، “تجدیدنظر در شیوه های ارزشیابی”، “تطبیق محتوای کتب درسی با شرایط اقلیمی، فرهنگی و جغرافیایی کشور”، “استفاده از ابزارهای مختلف تشویقی و ایجاد انگیزه در معلمان” و آموزش معلمان در این زمینه که چگونه یاد گرفتن را به فراگیران آموزش دهند و تنها به موضوع های درسی اکتفا نکنند را باید مورد توجه قرار دهیم و در این راستا البته باید توجه نمود که تامین رضایت شغلی برای فرهنگیان هم از فاکتورهایی است که قادر است بر کیفیت آموزش تاثیرگذار باشد.
کارگروه های آموزش عمومی در مناطق آموزش و پرورش چیست و چه اهدافی را دنبال می کند؟
گروه های آموزشی معادل اصطلاح انگلیسی Educational Group می باشد و در واقع تشکل هایی از معلمان آموزش و پرورش است که با هدف جلب مشارکت، همکاری و استفاده هرچه بهتر از تجارب معلمان و کارشناسان در تحقق ماموریت های مطلوب به فعالیت می پردازند و به عنوان مجمعی علمی و یاری دهنده به معلمان بیش از دو دهه درمتن نظام تعلیم و تربیت منشاء خدمات بسیاری بوده است به گونه ای که آموزش و پرورش کشور در مرحله گذار از رشد کمی و ورود به مولفه های کیفی تا حدود بسیار زیادی وام دار این نهاد علمی می باشد.
گروه های آموزش و پرورش سازمان یادگیرنده ای است که همه اعضای آن تلاش می نمایند ضمن شناسایی حوزه های یادگیری، مهارت های یاددادن و یادگرفتن را از یکدیگر بیاموزند و بدان عمل کنند و معلمان مخاطب خود را به چنین ویژگی مجهز نموده و با اعتقاد به این پژوهش مستمر اقدامات خود را بررسی و ارزشیابی نمایند.
یک مدرسه خوب دارای چه ویژگی هایی است. مدرسه ای که مایلید فرزند شما در آنجا درس بخواند؟
مدرسه خوب و مطلوب مدرسه ای است که دارای ویژگی های خاصی باشد شاید بتوانم فهرست وار این طور خدمتتان عرض کنم که یک مدرسه خوب مدرسه ای است که:
اول) مدیر مدرسه یک رهبر آموزشی است و کارها را از طریق مشارکت جلو می برد.
دوم) معلم خود را وقف بچه ها می کند.
سوم) در این مدرسه به توانمندی ها و علایق بچه ها توجه می شود.
چهارم) مدرسه دارای برنامه است و همه تلاش ها در جهت و همسو با همان برنامه است.
پنجم) مدرسه ای شاد و بانشاط است.
ششم) فضایی زیبا و آرام بخش و نظافت و تمیزی قابل توجه دارد.
هفتم) در این مدرسه همه همدیگر را دوست دارند و برای یکدیگر احترام قائلند.
هشتم) مدرسه ای که فرزندم را درگیر یادگیری می کند.
نهم) مدرسه ای که معلم فرزندم شیفته کارش است.
دهم) مدرسه خوب مدرسه ای است که کوشش و تلاش فراگیران در این مدارس نادیده گرفته نمی شود و آنها موردتشویق و تحسین قرار می گیرند.
یازدهم) در چنین مدرسه ای آموزش معلمان به کارآیی فراگیران منجر می شود.
دوازدهم) ارتباط رضایت بخش بین معلم و والدین برقرار است.
سیزدهم) در مدرسه مطلوب، فرآیند یادگیری ثمربخش است و همه عوامل مدرسه در خدمت فرآیند یادگیری هستند.
چهاردهم) در این مدرسه معلم صلاحیت لازم علمی، اعتقادی، عاطفی و اجتماعی لازم را دارد.
پانزدهم) مدرسه برای دانش آموزان جاذبه دارد.
شانزدهم) دانش آموزانی که از این مدرسه فارغ التحصیل می شوند مطالعه کنندگان خوب و شهروندانی مطلوب هستند.
فکر می کنم در این مختصر به پاره ای از ویژگی های یک مدرسه مطلوب اشاره شد هرچند که ممکن است بتوان فاکتورهای دیگری به آن افزود. به هرحال من امیدوارم که روزی فرا برسد که بتوانیم بگوییم همه مدارس کشور ما در زمره مدارس خوب و با ویژگی های مطلوب قرار دارند.

بهترین شیوه تدریس دارای چه مشخصاتی است؟
بهترین شیوه تدریس،تدریسی خواهد بود که:
“براساس رشد ذهنی و نیازهای درونی یادگیرنده باشد”، دیگر اینکه“ برعلاقه و ادراکات شاگردان تاثیرگذار باشد و به توسعه ذهنی آنها بینجامد در واقع یادسپاری صرف نباشد”. بهترین شیوه تدریس “مبتنی بر ایجاد تفکر خلاق و اعتقادی در فراگیران است.” شیوه تدریس صحیح و مطلوب “موجب تسهیل امر یادگیری می گردد” و “موجب افزایش علاقه و شوق به تحصیل در فراگیر خواهد شد.” تدریس خوب موجب افزایش توانمندی شاگرد از سطح دانش تا سطوح بالاتر مانند ارزشیابی و آفرینندگی می شود. این شیوه “دارای تنوع و تازگی می باشد” و “به جای برانگیختن بیرونی، خودانگیختگی درونی ایجاد می کند” تدریس با کیفیت مطلوب “موجب برقراری ارتباط دوسویه در کلاس می گردد”
اگر یک معلم در ارائه آموزش توانایی نداشته باشد،چه کسانی آن را تشخیص می دهند و چه مراحلی برای بالابردن کیفیت آموزشی او طی می شود؟
تشخیص کاستی ها در امر آموزش بعضی از معلمین از طریق حضور سرگروه های آموزشی در حین تدریس و یا از طریق گروه های آموزشی تشکیل شده در مدارس و در درس بخصوص و یا پایه معینی و یا از طریق مدیریت مدرسه مشخص می شود.
مراحلی که برای بالابردن کیفیت آموزش طی می شود:
1- فراهم نمودن شرایط لازم و مناسب برای تبادل تجربه و تعامل افکار واندیشه ها
2- تشکیل کلاس های کارگاهی و استفاده از اساتید مجرب جهت دانش افزایی
3- تشکیل کلاس های ضمن خدمت
4- ایجاد زمینه مناسب برای آشنایی با نظریه های یادگیری
5- ایجاد زمینه مناسب برای آشنایی با الگوهای فعال تدریس
6- آشنا نمودن با شیوه های ارزشیابی
7- اجرای پژوهش های علمی و کاربردی در ارتباط با الگوهای تدریس است